Turfvrije potgrond


Wat potgrond, veen en klimaatverandering met elkaar te maken hebben.

Potgrond, je gebruikt het vast en zeker wel eens. Voor bloempotten in de tuin, op het balkon of in de woonkamer met kamerplanten. Het is een goed ingeburgerd product dat ook ik gebruikte zonder precies te weten wat erin zit of wat de negatieve impact op het milieu en de natuur is. Daar kwam een paar jaar geleden verandering in toen ik mij ging verdiepen in biologisch tuinieren en in een gezonde bodem. En zo kwam ik automatisch ook uit bij het gebruik van turfvrije potgrond. Hieronder informeer ik je graag verder.

Veen

Allereerst, wat is veen? Daarvoor gaan we zo’n 8000 jaar terug in de tijd. Nederland lag voor het merendeel onder water en had veenlandschappen. Een veengebied ontstond met een plas water waar langs de randen planten gingen groeien. Het water steeg, de planten kwamen onder water te staan, ze verteerden en vormden een laag. Dat proces ging seizoen na seizoen, jaar na jaar, eeuw na eeuw zo door. Al die laagjes verteerde planten kregen geen zuurstof omdat er water bovenop lag. Er was dus een open plas te zien, maar die groeide langzaam dicht totdat er weer bomen en struiken op konden groeien. Het water zat als het ware onder de grond, in de veenlaag. Zo’n landschap noemt men laagveen; daar waar het altijd nat bleef (bij Groningen heet het hoogveen).

Veenwinning

Oftewel, het gebruik van veen. En dan komen we uit bij turf want zo heten de blokken veen die ze uitgroeven. Al rond onze jaartelling wordt er gedocumenteerd dat in het noorden van de Lage Landen, in Friesland, ‘daar waar mensen op aarden bulten (terpen) wonen en in de winter ‘modder’ stookten’. Die modder dat was turf. Al vanaf zo’n 3000 jaar geleden werd op kleine schaal turf gewonnen om het op te branden voor koken en warmte. Vanaf de 19e eeuw werd het grootschalig en werd dit bruine goud gewonnen. Het was zwaar werk waar veel arbeiders voor gezocht werden en voor weinig werkten. Zo zijn de veenkoloniën in Drenthe welbekend, de Koloniën van Weldadigheid zoals ze werden genoemd en staan inmiddels op de UNESCO werelderfgoedlijst

Er zijn nog kleine gebieden met veen over in Nederland en die zijn of een natuurreservaat of een cultuurlandschap geworden. Bij een bezoek aan zo’n gebied kan je nog zien hoe Nederland er duizenden jaren geleden uit heeft gezien.¹

In Nederland is geen winning van turf uit veengebieden meer, maar op industriële wijze wordt het wel gemaakt voor gebruik in tuinderijen. En in andere landen wordt het nog wel gewonnen waarbij het ook voor ons gebruik verwerkt wordt. Met al die lagen veen die opgegraven worden, komt de opgeslagen koolstofdioxide uit het veen vrij; en deze CO² uitstoot levert nadelige gevolgen op voor ons klimaat. Sterker nog: een veenlandschap slaat meer CO² op dan een bos dus ook het behoudt ervan is gunstig voor het klimaat.

Turfvrije potgrond

In potgrond wordt turf verwerkt. In een zak potgrond zit gemiddeld 86% turf². Als je dan bedenkt dat er in Nederland jaarlijks 4 miljoen kubieke meter² potgrond wordt gebruikt, begrijp je dat het hier om veel turf gaat. Het betekent dat er zeer grote hoeveelheden veen worden afgegraven die niet meer terugkomen. De vernietiging van veengebieden zorgt voor 5% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Dat is meer dan al het vliegverkeer³. Als we turfvrij tuinieren, kunnen wij dus direct een positieve bijdrage leveren aan klimaatverandering.

Je kunt zelf een paar dingen doen:

  1. Ga op zoek naar turfvrije potgrond en begin bij het onderstaande lijstje. Er zijn leveranciers die het thuisbezorgen en in sommige lokale winkels verkopen ze het ook. Het is de moeite om even op internet te zoeken waar het in jouw plaats te vinden is.
  2. Koop tuinplanten die biologisch gekweekt zijn. Deze kwekerijen werken met hun eigen samengestelde compost en potgrond, en werken dus turfvrij.
  3. Mocht je onverhoopt geen turfvrije potgrond kunnen kopen, kies dan voor potgrond met het RPP keurmerk (Responsibly Produced Peat) zoals bijvoorbeeld met kokosvezel. Het is niet ideaal, want er zit nog steeds turf in maar het is deels vervangen door kokosvezels. Die vezels moeten van ver komen en ook dat heeft zijn klimaatimpact. Maar alle kleine beetjes helpen.
  4. Vraag naar turfvrije potgrond als je bij het tuincentrum bent of bij een (niet biologische) kweker. Hoe vaker de consument ernaar vraagt, hoe eerder ze bereidt zijn over te gaan op turfvrije potgrond en in het telen van planten in deze potgrond.
  5. En de laatste optie, maak je eigen turfvrije potgrond.

Recept voor potgrond (van Nudge, zoals ecologische vereniging Velt die geeft):
40% tuingrond
30% kokosvezel of houtschorscompost – wordt het luchtig van en houdt water vast
20% verteerde compost – geeft voeding en houdt water vast
10% grof zand – zorgt voor drainage (niet nodig als de tuingrond veel zand bevat)
Bij zandgrond kan eventueel nog 3% bentoniet (kleimineralen) toegevoegd worden.

Turfvrije potgrond kopen

Bekijk de verkooppunten hier.

Bronnen

¹ Vrije Academie, lezing Verdwenen Veen door bioloog Kees Boele
² Gardener’s World magazine, januari 2022
³ Turfvrij.nl